عمل لوزه (تونسیلکتومی)
عمل لوزه (تونسیلکتومی): راهنمای کامل و تخصصی
عمل لوزه (تونسیلکتومی): راهنمای کامل و تخصصی
عمل لوزه (تونسیلکتومی)
عمل لوزه (تونسیلکتومی): راهنمای کامل و تخصصی
عمل لوزه یکی از شایعترین جراحیهای گوش، حلق و بینی است و معمولاً برای بیمارانی انجام میشود که دچار التهابهای مکرر لوزه، مشکلات تنفسی هنگام خواب یا عوارض ناشی از بزرگی لوزهها هستند. در این مطلب، همه نکاتی که یک بیمار نیاز دارد قبل و بعد از عمل بداند، بهصورت کامل و قابلفهم توضیح داده شده است.
لوزهها بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و در کودکی نقش مهمی در دفاع در برابر میکروبها دارند. اما در بعضی افراد، بهجای عملکرد طبیعی، خودشان تبدیل به عامل بیماری، التهابهای پیدرپی و انسداد تنفسی میشوند. در این موارد، جراحی یکی از بهترین درمانهاست.
تشخیص لزوم جراحی همیشه باید توسط متخصص انجام شود، اما موارد زیر از شایعترین دلایل هستند:
اگر فرد در طول سال چندین بار دچار گلودرد چرکی، تب، بوی بد دهان یا التهاب شدید لوزه شود، معمولا عمل توصیه میشود.
لوزهها ممکن است آنقدر بزرگ شوند که راه هوایی را تنگ کنند. این حالت باعث:
در موارد التهاب شدید که عفونت به اطراف لوزه گسترش یابد و آبسه ایجاد کند، عمل لوزه اغلب بهترین و ایمنترین درمان است.
بعضی بیماران بهعلت وجود حفرهها و جرمها روی لوزهها دچار بوی بد شدید دهان میشوند که با جراحی کاملاً قابلدرمان است.
جراح با توجه به شرایط بیمار، سن، میزان خونریزی و وضعیت لوزهها بهترین روش را انتخاب میکند:
برداشت کامل لوزهها با ابزار جراحی استاندارد. روند بهبود کمی طولانیتر است.
کاهش خونریزی حین عمل با حرارت؛ درد بعد از عمل ممکن است کمی بیشتر باشد.
روشی مدرنتر با آسیب کمتر به بافتهای اطراف، درد و خونریزی کمتر.
در کودکانی با بزرگی لوزه بدون عفونتهای مکرر انجام میشود تا درد کمتر و بهبودی سریعتر باشد.
عمل لوزه معمولاً تحت بیهوشی عمومی و در محیط کاملاً کنترلشده اتاق عمل انجام میشود. کل مراحل جراحی برای بیمار فرایندی کوتاه، ایمن و قابلپیشبینی است.
پیش از ورود به اتاق عمل، علائم حیاتی بررسی میشود و کودک یا بزرگسال توسط متخصص بیهوشی ارزیابی میگردد. در صورت وجود عفونت فعال، تب یا مشکلات انعقادی، عمل به تعویق میافتد تا ایمنی کامل رعایت شود.
جراحی با بیهوشی کامل انجام میشود تا بیمار هیچ درد یا ناراحتی احساس نکند. پس از خواب کامل بیمار، یک لوله تنفسی از راه دهان برای کنترل تنفس گذاشته میشود.
دهان با ابزار مخصوص باز نگه داشته میشود و جراح لوزهها را بدون ایجاد برش روی پوست (جراحی کاملاً از داخل دهان است) مشاهده و آماده برداشت میکند.
بسته به شرایط بیمار و تشخیص جراح، از یکی از روشها (سنتی، کوبلیشن، رادیوفرکانسی یا الکتروکوتر) برای جدا کردن بافت لوزه از دیواره حلق استفاده میشود. هدف در همه روشها برداشت کامل با کمترین آسیب به بافتهای اطراف است.
در پایانِ برداشت لوزه، خونریزی با روشهای مختلف (فشار ملایم، حرارت کنترلشده یا مواد مخصوص) کاملاً متوقف میشود. این مرحله مهمترین بخش کار است و نقش زیادی در کاهش احتمال خونریزی بعد از عمل دارد.
پس از اطمینان از کنترل کامل خونریزی، بیهوشی بهآرامی کم میشود و بیمار به بخش ریکاوری منتقل میشود تا چند ساعت تحت نظر باشد. در کودکان، معمولاً والدین در بخش ریکاوری تا زمان بیداری کامل کنار کودک حضور دارند.
مدت زمان جراحی لوزه معمولاً کوتاه است و کل فرایند از شروع تا ترخیص طی چند ساعت انجام میشود:
خودِ عمل معمولا حدود ۳۰ دقیقه طول میکشد. در موارد پیچیدهتر یا وجود چسبندگیهای شدید ممکن است کمی بیشتر زمان ببرد، اما همچنان جزء جراحیهای کوتاهمدت محسوب میشود.
پس از پایان عمل، بیمار برای کنترل علائم حیاتی، سطح هوشیاری و پیشگیری از تهوع یا خونریزی، حدود ۱ تا ۲ ساعت در بخش ریکاوری تحت نظر قرار میگیرد تا کاملاً پایدار شود.
بیشتر بیماران همان روز و چند ساعت پس از جراحی، در صورتی که وضعیتشان مناسب باشد، مرخص میشوند و نیازی به بستری شبانه ندارند. تنها در شرایط خاص مثل سن بسیار پایین، خونریزی یا مشکلات زمینهای ممکن است پزشک تصمیم به بستری کوتاهمدت بگیرد.
بهطور کلی، عمل لوزه یک جراحی کوتاه، ایمن و سرپایی است و بیمار معمولاً همان روز به منزل بازمیگردد.
عمل لوزه سوم (آدنوئیدکتومی) به برداشت لوزه سوم یا آدنوئید اختصاص دارد؛ بافتی اسفنجی در پشت بینی و قسمت فوقانی حلق که از بیرون قابلمشاهده نیست. بزرگ شدن آدنوئید میتواند باعث مشکلاتی مثل گرفتگی بینی، تنفس دهانی، خرخر شدید، وقفههای تنفسی در خواب، عفونتهای مکرر گوش، کاهش شنوایی و اختلال در رشد فک شود. این جراحی معمولاً کوتاه و ایمن است و کودک همان روز مرخص میشود.
آدنوئید از طریق دهان و بدون ایجاد برش خارجی برداشته میشود و دوره نقاهت آن معمولاً کوتاهتر از عمل لوزههای دهانی است. بیشتر کودکان طی یک تا دو روز به وضعیت طبیعی بازمیگردند و بهبود تنفس و کیفیت خواب اغلب از همان روزهای اول قابلتوجه است.
لوزههای معمولی داخل دهان و دو طرف گلو هستند؛ لوزه سوم پشت بینی قرار دارد و دیده نمیشود.
مشکلات لوزه معمولی بیشتر شامل گلودرد، تب و عفونت مکرر است؛ اما لوزه سوم بیشتر باعث گرفتگی بینی، خرخر، خواب بیکیفیت و عفونت گوش میشود.
لوزههای معمولی از داخل گلو برداشته میشوند؛ لوزه سوم از قسمت بالای حلق و پشت بینی تخلیه میشود.
بهبودی پس از عمل لوزه سوم سریعتر است، درحالیکه درد بعد از عمل لوزههای دهانی بیشتر و طولانیتر است.
لوزه سوم نقش مهمی در بهبود تنفس شبانه دارد و در بسیاری از کودکان کلید رفع خرخر و آپنه خواب است.
عمل لوزه با لیزر یکی از روشهای جدیدتر و کمتهاجمیتر در جراحی لوزه است که با استفاده از انرژی لیزر، بافتهای لوزه را برمیدارد یا کوچک میکند. در این روش، بهجای ابزارهای سنتی، از لیزر برای برش دقیقتر، کاهش خونریزی و کنترل بهتر بافتها استفاده میشود. عمل لیزری معمولاً با بیهوشی عمومی انجام میشود و برای برخی بیماران—بهویژه افرادی که خونریزی حین عمل برایشان نگرانی بیشتری دارد—گزینه مناسبی است.
مزیت مهم لیزر این است که هنگام برش، همزمان رگهای کوچک را میبندد و همین موضوع باعث کاهش خونریزی و کوتاه شدن زمان جراحی میشود. با این حال، باید توجه داشت که شدت حرارت لیزر در بعضی روشها میتواند موجب تحریک بیشتر بافتها و افزایش درد پس از عمل شود؛ به همین دلیل انتخاب نوع لیزر و روش مناسب، باید کاملاً بر اساس تشخیص متخصص انجام شود.
این روش معمولاً برای برداشت کامل لوزه، کوچکسازی لوزه (Tonsillotomy) یا درمان لوزههای بزرگ در کودکانی که بیشتر مشکل تنفسی دارند و عفونتهای مکرر ندارند، بهکار میرود. در نهایت، عمل لوزه با لیزر یک گزینه توصیهشده برای همه بیماران نیست و تصمیمگیری درباره آن باید با توجه به سن بیمار، شدت علائم، وضعیت لوزهها و تجربه جراح انجام شود تا بهترین نتیجه و کمترین عارضه حاصل گردد.
درد در روزهای اول، خصوصاً هنگام بلع، طبیعی است و معمولاً در ۵ تا ۷ روز اول بیشتر احساس میشود. در برخی بیماران، درد ممکن است به گوش تیر بکشد که علتی کاملاً طبیعی و ناشی از انتقال عصبی است. مسکنهای تجویزشده معمولاً درد را بهخوبی کنترل میکنند.
ظاهر گلو پس از عمل لوزه معمولاً طی دو هفته روند مشخصی را طی میکند. در روزهای اول، محل برداشت لوزهها بهصورت یک پوشش سفید یا زردرنگ دیده میشود که کاملاً طبیعی است و نشانه عفونت یا چرک نیست؛ این لایه درواقع یک «پوشش ترمیمی» است که بدن برای محافظت از بافت تازه ایجادشده میسازد. با گذشت زمان، این رنگ بهتدریج کمتر شده و بافت زیرین صورتیرنگ و سالم دیده میشود. در این دوره ممکن است بوی دهان کمی بیشتر شود یا هنگام بلع درد احساس گردد که هر دو کاملاً طبیعی و گذرا هستند.
مزایای عمل لوزه معمولاً از همان هفتههای اول پس از جراحی قابلمشاهده است و بسیاری از مشکلات طولانیمدت بیمار را برطرف میکند. افرادی که به علت التهابهای مکرر یا بزرگی لوزهها دچار گلودردهای شدید، خرخر، مشکلات تنفسی هنگام خواب یا بوی بد دهان بودند، بعد از عمل معمولاً بهبود قابلتوجهی را تجربه میکنند. این جراحی در کودکان نیز نقش مهمی در بهتر شدن خواب، افزایش انرژی روزانه و بهبود رشد دارد. علاوهبر این، با حذف منبع عفونت مزمن، نیاز بیمار به مصرف مکرر آنتیبیوتیکها نیز کاهش پیدا میکند. به صورت خلاصه:
عمل لوزه در بزرگسالان نیز انجام میشود و در بسیاری از موارد نتایج بسیار خوبی به همراه دارد. اگرچه بیشترین آمار جراحی مربوط به کودکان است، اما بزرگسالانی که دچار التهابهای مزمن لوزه، گلودردهای مکرر، آبسههای عمیق اطراف لوزه، بوی بد دهان مقاوم به درمان یا خرخر و مشکلات تنفسی هنگام خواب هستند، معمولاً از انجام این عمل سود قابلتوجهی میبرند.
مواردی مثل لوزههای بزرگ و چسبنده، عفونتهای طولکشیده و تأثیر منفی بر کیفیت خواب، از دلایل اصلی توصیه به جراحی در سنین بالاتر هستند. تنها تفاوت مهم این است که دوره نقاهت در بزرگسالان طولانیتر و درد پس از عمل کمی بیشتر از کودکان است، زیرا بافتها ضخیمتر و حساسیت به تحریک بیشتر است. با این حال، با رعایت دقیق مراقبتها و مصرف داروهای تجویز شده، روند بهبودی به خوبی پیش میرود و نتیجه نهایی معمولاً بسیار رضایتبخش است.
عمل لوزه در کودکان یکی از شایعترین و مؤثرترین جراحیهای حوزه گوش، حلق و بینی است و معمولاً با هدف کاهش عفونتهای مکرر، بهبود تنفس و رفع مشکلات خواب انجام میشود. کودکانی که دچار گلودردهای پیدرپی، تبهای دورهای، بزرگی قابلتوجه لوزهها یا خرخر و توقف تنفس هنگام خواب هستند، بیشترین سود را از این جراحی میبرند. این عمل در کودکان ایمنتر و با دوره نقاهت کوتاهتری نسبت به بزرگسالان همراه است و بیشتر آنها طی چند روز قادر به خوردن و نوشیدن هستند. بهبود خواب شبانه، افزایش انرژی روزانه و کاهش مصرف مکرر آنتیبیوتیکها از مهمترین مزایای این جراحی در کودکان است.
سن مشخص و ثابتی برای جراحی لوزه وجود ندارد و تصمیمگیری بیشتر بر اساس شدت علائم و تأثیر آن بر سلامت کودک انجام میشود. بهطور معمول، جراحی از حدود ۲ تا ۳ سالگی به بعد بدون مشکل قابل انجام است، مگر در شرایط خاص که نیاز به تشخیص زودتر وجود داشته باشد. زمانی که کودک دچار عفونتهای مکرر لوزه، خرخر شدید، وقفههای تنفسی هنگام خواب، بلع سخت یا بزرگی قابلتوجه لوزهها باشد، سن بهتنهایی معیار محدودکننده نیست و جراحی حتی در سنین پایینتر نیز با رعایت اصول ایمنی امکانپذیر است.
در کودکان بزرگتر، زمانی که مشکلات عملکردی یا عفونتهای پیدرپی بر رشد، خواب یا اشتها اثر منفی میگذارند، جراحی اغلب بهترین راهحل است. در نهایت، سن مناسب برای هر کودک باید بر اساس معاینه، وضعیت تنفسی، سابقه عفونتها و تأثیر علائم بر کیفیت زندگی او تعیین شود.
اگرچه عمل لوزه بسیار ایمن است، اما مانند هر جراحی دیگر ممکن است عوارضی داشته باشد:
با رعایت کامل مراقبتها، احتمال این مشکلات به کمترین حد میرسد.
برای داشتن دوره نقاهت راحتتر و کاهش خطر خونریزی، چند نکته بسیار مهم است:
تا چند روز اول غذاهای نرم، خنک و بدون ادویه توصیه میشود:
ماست، ژله، سوپ صافشده، بستنی، پوره سیبزمینی
از غذاهای تیز، داغ، سفت و پرادویه باید پرهیز کرد.
خشکی گلو درد را بیشتر میکند. نوشیدن مایعات خنک در کاهش درد نقش کلیدی دارد.
استفاده از مسکنهای تجویزشده ضروری است. بدون مشورت پزشک از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی خودداری کنید.
تا حدود دو هفته باید از فعالیت سنگین، دویدن و بازیهای پرتحرک حیاتی اجتناب شود.
اگر خونریزی کم و خطی باشد معمول است؛ ولی اگر خون روشن و مداوم دیده شد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
هزینه عمل لوزه با دکتر برومند به عوامل مختلفی بستگی دارد و برای همه بیماران عدد یکسانی اعلام نمیشود. مواردی مانند سن بیمار، علت جراحی (عفونتهای مکرر، بزرگی لوزه، آبسه)، نیاز همزمان به عمل لوزه سوم، روش جراحی انتخابشده (سنتی، کوبلیشن یا لیزری)، نوع مرکز درمانی و پوشش بیمه در تعیین مبلغ نهایی مؤثر هستند. در کودکان بهدلیل سادهتر بودن شرایط، هزینه معمولاً کمتر است، اما در بزرگسالان بسته به پیچیدگی بافت و دوره نقاهت طولانیتر، ممکن است مبلغ کمی بیشتر باشد.
برای اعلام هزینه دقیق، لازم است وضعیت بیمار توسط دکتر برومند بررسی شود تا مشخص گردد کدام روش جراحی مناسبتر است و آیا نیاز به اقدامات تکمیلی وجود دارد یا خیر. همچنین میتوانید در واتساپ شرح حال بیمار، علائم و در صورت نیاز عکسها را ارسال کنید تا جزئیات کاملتر و هزینه دقیقتری به شما اعلام شود.
چه زمانی ممکن است خونریزی رخ دهد؟
خونریزی در ۲۴ ساعت اول یا حدود روزهای ۷–۱۰ (زمان افتادن لایه ترمیمی) ممکن است دیده شود، اما نادر است.
در صورت مشاهده خون روشن، بیمار باید سریعاً مراجعه کند.
آیا بعد از عمل لوزه، صدای بیمار تغییر میکند؟
معمولاً خیر. ممکن است در چند روز اول به دلیل درد و ورم، صدا کمی تو دماغی شود اما پس از بهبود کامل، صدا به حالت طبیعی برمیگردد.
آیا نیاز است قبل از عمل لوزه آنتیبیوتیک مصرف شود؟
خیر، مگر اینکه عفونت فعال وجود داشته باشد. در صورت التهاب یا تب، جراح تشخیص میدهد که آیا درمان قبل از عمل لازم است یا خیر.
چه زمانی بعد از عمل میتوان به مدرسه یا محل کار برگشت؟
کودکان معمولاً پس از یک هفته میتوانند به مدرسه برگردند. بزرگسالان ممکن است به ۱۰ تا ۱۴ روز استراحت نیاز داشته باشند.
آیا امکان برگشت لوزهها پس از عمل وجود دارد؟
در عمل برداشت کامل لوزه، احتمال برگشت وجود ندارد. در برخی روشهای کوچکسازی لوزه (Tonsillotomy) در کودکان، رشد مجدد جزئی ممکن است اما نادر است.
آیا قبل از عمل باید آزمایش خاصی انجام شود؟
بله، معمولاً آزمایش خون (بهخصوص بررسی انعقاد) و ارزیابی بیهوشی انجام میشود تا از ایمنی کامل جراحی اطمینان حاصل شود.
آیا عمل لوزه با لیزر بخیه دارد؟
خیر. در عمل لوزه—چه با لیزر، چه با تیغ یا کوبلیشن—هیچ بخیهای داخل گلو زده نمیشود. محل لوزهها بهصورت باز باقی میماند و بدن بهطور طبیعی در طی دو هفته ترمیم میکند. بخیه فقط در موارد بسیار خاص و غیرمعمول استفاده میشود.
عمل لوزه با لیزر بهتر است یا تیغ؟
هر روش مزایا و محدودیتهای خود را دارد. لیزر معمولاً خونریزی حین عمل را کمتر میکند و زمان جراحی کوتاهتر است، اما ممکن است بهدلیل حرارت بیشتر، درد بعد از عمل کمی افزایش یابد. روش سنتی (تیغ) یا کوبلیشن نیز با آسیب کمتر به بافت و درد کمتر پس از عمل شناخته میشود. انتخاب بهترین روش به سن بیمار، اندازه لوزهها، تجربه جراح و شرایط بالینی بستگی دارد.
مراقبتهای بعد از عمل لوزه در کودکان با بزرگسالان تفاوت دارد؟
اصل مراقبتها مشابه است، اما در بزرگسالان درد بیشتر و دوره نقاهت طولانیتر است. کودکان معمولاً طی چند روز بهبود مییابند، اما بزرگسالان ممکن است ۱۰ تا ۱۴ روز درد و سختی در بلع را تجربه کنند. همچنین خطر خونریزی در بزرگسالان کمی بیشتر است و نیاز به استراحت و مراقبت دقیقتر دارند.
بهترین فصل برای عمل لوزه کودکان کدام است؟
فصل خاصی تنها گزینهٔ مناسب نیست، اما بسیاری از والدین تابستان را ترجیح میدهند چون کودک مدرسه نمیرود و مراقبت آسانتر است. از نظر پزشکی، زمان مناسب زمانی است که کودک عفونت فعال نداشته باشد. بنابراین اگر علائم شدید یا مشکلات تنفسی وجود دارد، نباید عمل را تا فصل خاصی بهتعویق انداخت.
رژیم غذایی بعد از عمل لوزه در کودکان چگونه باشد؟
در روزهای اول غذاهای نرم، سرد یا ولرم توصیه میشود؛ مانند بستنی، ژله، سوپ صافشده، پوره سیبزمینی، ماست و کمپوت. از غذاهای داغ، تند، سفت و اسیدی باید پرهیز شود. نوشیدن مایعات خنک فراوان برای جلوگیری از درد و خونریزی بسیار مهم است. با گذشت ۵ تا ۷ روز، کودک میتواند کمکم به رژیم غذایی معمول بازگردد.
آیا جراحی لوزه در بزرگسالان خطرناک است؟
در بزرگسالان نیز این عمل معمولاً ایمن است، اما نسبت به کودکان درد بیشتر، احتمال خونریزی کمی بالاتر و دوره نقاهت طولانیتر دارد. با این حال، در صورت انتخاب صحیح بیمار، کنترل داروها و رعایت مراقبتها، خطرات جدی نادر هستند و نتیجه نهایی معمولاً بسیار رضایتبخش است.
عوارض عمل لوزه در بزرگسالان چیست؟
عوارض احتمالی شامل خونریزی، درد شدید چندروزه، تب خفیف، گوشدرد انعکاسی، دهان بدبو و در موارد نادر، عفونت محل جراحی است. بیشتر این موارد با مراقبت مناسب، مصرف منظم داروها و هیدراتهماندن بیمار کنترل میشوند. خونریزی شدید پس از عمل نادر است اما نیاز به مراجعه فوری دارد.
مشاوره رایگان با دکتر
برای دریافت اطلاعات بیشتر و بررسی شرایط خود، با دکتر برومند در واتساپ در ارتباط باشید.
اقای دکتر باید وایسیم بچه چند سال بشه برای عمل لوزه بیاریمش؟ شما خودتون عمل رو انجام میدین؟
سلام. بهطور کلی جراحی لوزهها معمولاً بعد از سن ۳ سالگی انجام میشود، مگر در موارد خاص و اورژانسی که زودتر هم ممکن است لازم شود. تصمیم برای عمل به سن بهتنهایی وابسته نیست و بیشتر به شدت علائم، تعداد عفونتهای مکرر، بزرگی لوزهها و تأثیر آنها بر تنفس، خواب یا رشد کودک بستگی دارد. به صورت کلی باید حداقل 3 سال از سن کودک گذشته باشد تا بتوان عمل جراحی انجام داد مگر شرایط خاصی وجود داشته باشد که قبل از این سن عمل انجام شود.
در پاسخ به سوال دومتان بله من جراحی لوزه انجام میدم.